Ruszczyk kolczasty

©

©Ruscus aculeatus

Opis

Rodzina: Ruscaceae – myszopłochowate

Roślina pod ziemią ma mocno ukorzenione kłącze. Ponieważ rośnie na niegościnnych glebach wykształciła bardzo duży i długi system korzeniowy.

Tak wygląda dwuletnia roślina wyjęta z doniczki, której wymyto korzenie.

Z takiego kłącza w węzłach wyrastają pędy. Botanicy nazywają je albo pędami głównymi albo pędami pierwszego rzędu. Natomiast pędy boczne lub drugiego i kolejnych rzędów u tej rośliny przekształciły się w liściopodobne twory. Jest to oczywiście kolejne przystosowanie się rośliny do niesprzyjających warunków. Twory te nazywa się gałęziakami. Oprócz kształtu liścia mają jeszcze bardzo ostry koniec. Jest on u tego gatunku tak ostry jak nastawiona na sztorc igła. Gałęziaki te mając skórzastą powierzchnię tracą mało wody, a zielony barwnik pozwala na normalną fotosyntezę.

 U naszego gatunku liście właściwe są bardzo mocno zredukowane i szybko zamierające, lecz na młodych pędach u podstawy gałęziaków są one widoczne.

  Mniej więcej w połowie każdego liściastego gałęziaka pojawiają się bardzo maleńkie (około 3 mm) kwiatki. Nie mają wartości zdobniczej, ale po ich zapyleniu

 na spodniej stronie liścia pojawia się dość duża (do 2 cm średnicy) i po dojrzeniu ostro czerwona jagoda. Link do zdjęcia, na którym widać jak wielka różnica w wielkości dzieli kwiatek od jagody http://www.sciencephoto.com/media/90665/view U roślin wystawionych na zewnątrz gdzie owady mają szansę na zapylenie większej ilości kwiatów roślina może stać się atrakcyjna

 dzięki właśnie tym jagodom. Jagoda zawiera wewnątrz jedno lub dwa nasiona.

Jeśli komuś nie udało się uzyskać jagód to prawdopodobnie ma roślinę gatunkową. I tu jest problem, bo ruszczyk jest rośliną dwupienną. Zatem jeśli chcemy mieć owoce to musimy mieć zarówno egzemplarz

 z kwiatami męskimi jak i egzemplarz

 z kwiatami żeńskimi. Gdyby ktoś miał możliwość kupienia musi zwrócić uwagę i kupić odmianę hodowlaną, jedną z nich jest odmiana ”Brylant”, która ma kwiaty obupłciowe.

Występowanie

W naturze rośnie w lasach lub zacienionych nieużytkach, a także na nadmorskich skałach całej zachodniej i południowej części Europy, sięgając aż po Iran

Wysokość

W doniczkach rzadko przekracza 60 cm. W naturze może sięgać w sprzyjających warunkach prawie metra.

Termin kwitnienia

Krótkie dni końca zimy i wczesnej wiosny.

Kolor kwiatu

Jasnozielonkawy z dodatkiem brudnego fioletu.

Stanowisko

 Jest rośliną dość odporną na brak światła. Bez przesady jednak, bo to roślina południa, a tam nawet w cieniu jest dużo światła. Nadmiar światła prowadzi z początku do zasychania końcówek gałęziaków by stopniowo rozszerzać się na cały gałęziak. Warto na okres letni wystawić roślinę na zewnątrz pod drzewo lub inne miejsce o rozproszonym świetle. Wówczas mamy gwarancję, że lepiej będzie owocowała jesienią. Także kolor liści będzie nieco bardziej zielony.

Wymagania i pielęgnacja

Jak wcześniej wspomniałam roślina ma imponujący system korzeniowy i mimo bardzo wolnego wzrostu co roku przesadzamy roślinę do większej doniczki. By jednak doniczka nie stała się głównym elementem nieco przycinamy korzenie na długość. W tym czasie usuwamy także zaschnięte pędy. Młode rośliny i rośliny po przesadzeniu podlewamy regularnie. Starsze zadomowione rośliny są odporne na brak wody w podłożu. Oczywiście, ładniej będą wyglądać jeśli nie będziemy ich zbyt długo zasuszać. Przy takich roślinach warto przyjąć zasadę iż podlewamy jak ziemia na długość całych palców jest prawie sucha. Jest to szczególnie ważne jeśli posadziliśmy roślinę w zwykłą, kupną ziemię do kwiatów. W ciepłych krajach nie ma torfu to raz. Dwa, pamiętamy, że torf ma ogromną zdolność sorpcyjną i chłonie dużo wody w głąb siebie. Woda ta jest dla roślin stracona i jeśli będzie dla torfu za mało będzie on odciągał z rośliny. Chcąc utrzymać podłoże choć trochę wilgotne podlewamy często i wówczas ubijamy torf. Powietrze nie jest w stanie się dostać i roślina się dusi, tym bardziej że ubity torf nie przepuszcza też nadmiaru wody. Rozsądnym jest do ziemi torfowej dodać 1/3 jej objętości drobnego żwiru. Wówczas jest wystarczająca ilość wody zarówno dla torfu jak i dla rośliny, a nadmiar szybko wycieknie. Torf nie jest w stanie się zbić w jednorodną masę, bo nierówna powierzchnia kamyków i ziaren gleby tworzy stale otwarte kanaliki wiodące od góry doniczki do jej podstawy. Po wycieknięciu nadmiaru wody w to miejsce wchodzi powietrze i korzenie mają wszystko co im potrzebne. Z uwagi na bardzo wolny wzrost nawożenie jest minimalne wystarczy raz w miesiącu.

 Mimo skórzastej powierzchni ”liści” roślina lubi wilgoć w powietrzu. Ci którzy nie mogą wystawić jej na zewnątrz warto by co jakiś czas sprawili roślinie solidny prysznic. Tym sposobem także odkurzymy roślinę. Ma to jednak pewną niedogodność. Twarda woda pozostawia na gałęziakach brzydkie plamy. Ich ścieranie przy tak kłującej roślinie jest wprost katorgą. Można sobie pomóc opryskując przegotowaną wodą i zakładając sitko na konewkę. Innym sposobem jest lekko ciepła woda, która szybciej paruje więc zostawia mniej plam.

Mrozoodporność

Kto wystawił ją do ogrodu może do pomieszczenia zabierać dość późno, bo jest w stanie znieść lekkie(do -3 ⁰C) przymrozki.

Rozmnażanie

 Można oczywiście kupić nasiona. Przed siewem poddajemy je zimnej stratyfikacji. Mimo tego wschody mogą potrwać nawet do roku. Chociaż część nasion wzejdzie wcześniej. Nasiona równomiernie układamy na powierzchni ziemi w skrzyneczce(nasiona przysypujemy ziemią) bo po wschodach nie musimy roślin pikować i możemy w tych skrzyneczkach uprawiać je przez pierwszy rok.  Przesadzamy dopiero kolejnej wiosny w małe doniczki. Ponieważ siewki mają już swoje korzenie dość długie trochę je skracamy.

Jeśli mamy znajomego który ma tę roślinę to może on się z nami podzielić. Wystarczy wiosną wyjąć roślinę z doniczki, nieco odsłonić kłącze i ostrym nożem pociąć na kawałki z co najmniej jednym pędem i jednym pąkiem oraz wiązką korzeni. Sadzimy do doniczek możliwie jak najmniejszych, skracając korzenie. Posiadacze starszych egzemplarzy muszą się przyglądnąć swojej roślinie i podjąć decyzję czy tylko przesadzić czy też kolejna większa doniczka będzie już nieproporcjonalnie wielka w stosunku do rośliny. Warto wówczas podjąć decyzję o podziale rośliny.

Choroby i szkodniki

Wyjątkowo zdrowa roślina. Ze szkodników ruszczykom mogą zagrażać tylko miseczniki i wełnowce.

Zastosowanie

Kwiaciarze inne gatunki (mniej kolczaste) ruszczyka wykorzystują jako dodatek do bukietów i to zarówno ze świeżych kwiatów jak i z suszonych. Zasuszone pędy bardzo łatwo się barwią więc można je zastosować w różnych układach. Natomiast nasz gatunek z uwagi na ostre kolce wykorzystywano do produkcji mioteł szczególnie takich do czyszczenia desek używanych przez rzeźników.

Uwagi

Inna nasza nazwa pospolita to ”Myszopłoch kolczasty”. Wzięła się z przekonania iż roślina ma zdolność odstraszania myszy. Np. we Włoszech roślinę nazwano żądłem na myszy i gałązki były wieszane między suszonym mięsem.

Ruszczyk ma spore zastosowania w medycynie i kosmetologii. Wyciągi mają działanie przeciwzapalne, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych. Są stosowane pomocniczo w leczeniu żylaków czy hemoroidów. Działa także przeciwobrzękowo likwidując nieprzyjemną ciężkość nóg.

Przypisy

---

Wykorzystano zdjęciaz następujących stron:

Gałązka – http://sophy.u-3mrs.fr/photohtm/SI6367.HTM

Po dolnej stronie – http://www.wildflowers.co.il/english/plant.asp?ID=1152

Kwiatek – http://profs.ccems.pt/palma/Flores%20Silvestres/Classificacao/Ordens/Monocotiledonea/Asparagales/Asparagales.htm

Nasiona – http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ruscus_aculeatus_seeds.jpg

Ruscus – http://burgersonion.blogspot.com/2010/02/butchers-broom-ruscus-aculeatus.html

Do ogrodu – http://www.plantae.ca/Asparagaceae%3ENolinoideae/Ruscus/aculeatus/402.html

Łuski – http://www.biorede.pt/page.asp?id=679